Fort Harssens is rond 1885 gebouwd op zandplaat ‘de Harssens’ aan de monding van het Nieuwe Diep. Het pantserkustfort had twee koepels met elk 2 kanonnen, de grootste die ooit op een fort in Nederland hebben gestaan.
In 1874 wordt in Nederland de vestingwet aangenomen. In deze wet wordt vastgelegd welke gebieden in Nederland verdedigbaar moeten zijn in geval van oorlog. De nadruk ligt op de kustverdediging, en bijvoorbeeld de verdediging van Amsterdam in de vorm van een Stelling rond de hoofdstad. Binnen de Stelling Den Helder is besloten dat er een pantserkustfort gebouwd moest worden op zandplaat de Harssens. Het wordt niet het enige pantserkustfort, maar wel een uniek fort in vorm en uitvoering. Voor de bezetting van het Helderse fort werd zelfs een apart regiment opgericht. Fort Harssens is bovendien uniek vanwege de grootste kanonnen die ooit op een fort hebben gestaan. In twee koepels stonden elk 2 kanonnen, met een diameter van 30,5 cm. Gericht op de vaargeul Molengat konden ze projectielen 7 kilometer ver weg schieten. De koepels werden bewogen door hydrauliek en konden 360 graden draaien. Vanaf het fort werd het Molengat – de noordelijke vaargeul bij Den Helder – verdedigd.
In 1885 is het fort opgeleverd en in 1920 alweer verlaten. De kanonnen en pantserkoepels van Duits fabricaat zijn tijdens de oorlog door de Duitse bezetter verwijderd om omgesmolten te worden voor iets anders.
In 1950 is het fort ‘onder de aarde verdwenen’ en wordt het fort als fundering gebruikt voor het haven coördinatiecentrumbij de aanleg van de Nieuwe Haven in Den Helder. De droge grachten werden dichtgestort. Incidenteel werd het fort nog gebruikt voor oefeningen.
In 2010 is een begin gemaakt, tijdens de bouw van een nieuw haven coördinatiecentrum, om het fort te ontgraven en toegankelijk te maken. Vandaag de dag is dat grotendeels weer mogelijk en worden er rondleidingen voor groepen gegeven. In verband met de nieuwbouw van het bovenliggende havenkantoor is in 2009 een gedeelte van de droge gracht ontgraven en al het afval en puin geruimd. Inmiddels zijn de vrijwilligers van Fort Harssens al vele jaren bezig het fort te restaureren. Meerdere ruimtes zijn ingericht met objecten en er zijn interessante verhalen te horen. De authentieke sfeer in het fort is uniek.
Rondleidingen
Fort Harssens ligt op defensieterrein, strak uitkijkend op het Marsdiep en de Waddenzee, na herstel van het casco is het fort is weer veilig toegankelijk. Regelmatig geven de vrijwilligers rondleidingen. Bekijk hier welke data er beschikbaar zijn en om direct in te schrijven.
fortharssens@gmail.com en vraag naar de mogelijkheden.
Benieuwd naar panoramafoto's van Fort Harssens van binnen? Bekijk hier de foto's van Peter Overbosch.
Ga op ontdekkingstocht met één van onze gidsen